Riyaziyyatdan dərs nümunəsi
Xalidə Sadıqova,
Bakı şəhərindəki fizika, riyaziyyat və informatika təmayüllü liseyin riyaziyyat müəllimi
Sinif:
Mövzu: Dördbucaqlılar
Standart:
3.1.1. Dördbucaqlıların əsas elementlərini və onlar arasındakı münasibətləri bilir, həndəsi təsvir edir.
Məqsəd:
Dördbucaqlılara aid bilik və bacarıqları sistemləşdirir və ümumiləşdirir.
Konkret məsələlər həllinə tətbiqlərini təkmilləşdirir.
Dördbucaqlıların xassələrinin induktiv və deduktiv prinsiplər əsasında təsnifatını mənimsəyir.
İstifadə bacarığını formalaşdırır.
İnteqrasiya: həyat bilgisi, texnologiya
İş forması: kollektiv, qruplarla iş
İş üsulu: beyin həmləsi, müzakirə
Resurslar: dərslik, iş vərəqələri, xətkeş, həndəsi fiqurlar, İKT
Motivasiya:
Motivasiya üçün şagirdlərə belə bir tapşırıq təklif olunur:
- Üçü bir düz xətt üzərində olmayan 4 nöqtə qeyd edin və onları düz xətlərlə birləşdirin. Alınan fiquru necə adlandıra bilərik?
Bunu əyani olaraq lövhədə də (elektron lövhədə) göstərmək olar.
Şagirdlərin cavabları-mülahizələri dinlənilir və düzgün cavabın (dördbucaqlı) dərsin mövzusu olduğu elan edilir. Sonra tədqiqat sualı qoyulur.
Tədqiqat sualı:
Dördbucaqlı nədir? Hansı dördbucaqlıları tanıyırsınız?
Tədqiqatın aparılması:
Şagirdlər bu həndəsi fiqur haqqında müəyyən təsəvvürlərə malik olduqlarından qoyulan suala qısa araşdırma aparmaqla cavab verə bilirlər. Cavablar aşağıdakı kimi ümumiləşdirilir:
- İxtiyari üçü bir düz xətt üzərində olmayan dörd nöqtənin ardıcıl olaraq birləşməsindən alınan dörd parçadan ibarət fiqura dördbucaqlı deyilir.
Dördbucaqlının dörd təpəsi, dörd tərəfi, dörd bucağı, iki diaqonalı olur.
Diaqonalı onu iki üçbucağa ayırır.
Dördbucaqlının perimetri onun tərəflərinin uzunluqları cəminə bərabərdir.
Sahəsi isə diaqonalının böldüyü üçbucaqların sahələri cəminə bərabərdir.
Biliklərini möhkəmləndirmək məqsədi ilə şagirdlərə müxtəlif həndəsi fiqurların rəngli şəkilləri təqdim olunaraq bu fiqurlar arasından dördbucaqlıları seçmək tapşırılır.
Sonra dördbucaqlılar seçilir və onların tərifləri verilir.
Qarşı tərəfləri paralel olan dördbucaqlıya paraleloqram deyilir.
1. Paraleloqramın qarşı tərəfləri və qarşı bucaqları bərabərdir.
2. Paraleloqramın diaqonalları kəsişir və kəsişmə nöqtəsində yarıya bölünür.
Bütün bucaqları düz olan paraleloqrama düzbucaqlı deyilir.
1. Paraleloqramın bütün xassələri düzbucaqlı üçün də doğrudur.
2. Düzbucaqlının diaqonalları bərabərdir.
Bütün tərəfləri bərabər olan paraleloqrama romb deyilir.
1. Paraleloqramın bütün xassələri romb üçün də doğrudur.
2. Rombun diaqonalları qarşılıqlı perpendikulyar olub, onun bucağını yarıya bölür.
3. Diaqonalları rombu iki bir-birinə bərabər olan bərabəryanlı üçbucağa ayırır.
Bütün tərəfləri bərabər olan düzbucaqlıya kvadrat deyilir.
1. Kvadratın bütün bucaqları düz bucaqdır.
2. Kvadratın bütün tərəfləri bərabərdir.
3. Kvadratın diaqonalları bərabərdir.
4. Kvadratın diaqonalları qarşılıqlı perpendikulyar olub, onun bucağını yarıya bölür.
5. Kvadratın diaqonalları kəsişir və kəsişmə nöqtəsində yarıya bölünür.
Yalnız iki qarşı tərəfi paralel olan dördbucaqlıya trapesiya deyilir.
1. Trapesiyanın orta xətti oturacaqlara paralel olub, onların cəminin yarısına bərabərdir.
2. Bərabəryanlı trapesiyada oturacağa bitişik bucaqlar bərabərdir.
3. Düzbucaqlı trapesiyanın yan tərəflərindən biri oturacaqlara perpendikulyardır.
Bütün bunlar dörbucaqlıların xassələri kimi qeyd olunur və aşağıdakı kimi cədvəl tərtib edilərək həmin xassələrin cədvəldə verilmiş hansı dördbucaqlıya aid olduğunu müəyyənləşdirib müvafiq fiqurun qarşısında qeyd etmək tapşırılır.
Qruplarla iş:
Şagirdlərin müstəqil işi üçün qruplara aşağıdakı kimi tapşırıqlar verilir:
Qrup 1:
1. ABCD paraleloqramdır. BAD bucağı haqqında hansı məlumat verilsə, bu paraleloqramın düzbucaqlı olduğunu demək olar?
2. Düzbucaqlının bir tərəfinə bitişik bucaqlarının tənbölənlərini çəkin və onlar arasındakı bucağı tapın.
Qrup 2:
1. Bərabərtərəfli üçbucaq çəkin. Bu üçbucağın orta xəttini çəkdikdə alınan üçbucaq və trapesiya haqqında fikirlərinizi yazın.
2. Oturacaqları 6 sm və 14 sm olan trapesiyanın orta xəttinin diaqonallar arasında qalan hissəsinin uzunluğunu tapın.
Qrup 3:
1. İsbat edin, qabarıq dördbucaqlıda iki qonşu təpə bucağının tənbölənlərinin əmələ gətirdiyi bucağın ölçüsü digər iki daxili bucağın dərəcə ölçüləri cəminin yarısına bərabərdir.
2. Tərəfləri 5 sm, 7 sm, 8 sm, 11 sm, diaqonalının uzunluğu 13 sm olan dördbucaqlı qurmaq olarmı?
Şagirdlər ayrılmış zaman müddətində tapşırıqları həll edib (cavablandırıb) təqdim edirlər. Sonra mövzunu möhkəmləndirmək və tətbiq məqsədi ilə krossvord üzərində iş aparılır.
Yuxarıdan aşağı:
1. Qonşu parçaları bir düz xətt üzərində olmayan və qonşu olmayan parçaları kəsişməyən dörd parçadan ibarət fiqur.
2. Təpədən qarşı tərəfə çəkilən perpendikulyar.
3. Çıxdığı bucağı yarıya bölən düz xətt parçası.
4. Çevrə ilə hüdudlanmış müstəvi hissəsi.
5. Trapesiyanın paralel tərəfləri.
6. Fiqurun bütün tərəflərinin uzunluqları cəmi.
7. Bütün tərəfləri bərabər olan düzbucaqlı.
8. Düz xətt, parça, çevrə, kub,...
9. Fiqurların xassələrini öyrənən elm.
10. Üçbucağın təpəsi ilə qarşıdakı tərəfin ortasını birləşdirən düz xətt parçası.
21. İki nöqtə və onlar arasındakı nöqtələr çoxluğundan ibarət fiqur.
22. İsbata ehtiyacı olmayan təklif.
Soldan sağa:
3. Yalnız iki qarşı tərəfi paralel olan dördbucaqlı.
6. Qarşı tərəfləri paralel olan dördbucaqlı.
11. Parçanın uc nöqtələri arasındakı məsafə.
12. Bir düz xətt üzərində olmayan üç nöqtənin cüt-cüt birləşməsindən alınan fiqur.
13. Üçbucağın təpələrini birləşdirən parça.
14. Ölçüləri bərabər olan düzbucaqlı paralelepiped.
15. Bütün bucaqları düz olan paraleloqram.
16. Bütün tərəfləri bərabər olan paraleloqram.
17. Çoxbucaqlının qonşu olmayan iki təpəsini birləşdirən parça.
18. Müstəvi fiqurunun ölçüsünü xarakterizə edən kəmiyyət.
19. Trapesiyanın yan tərəflərinin ortasını birləşdirib, oturacaqlara paralel olan düz xətt.
20. Düzbucaqlının kiçik tərəfi.
Sonda aşağıdakı səviyyələrə uyğun qiymətləndirmə aparılır:
I səviyyə: dördbucaqlının bütün növlərini tanıyır.
II səviyyə: dördbucaqlıların xassələrini bilir.
III səviyyə: dördbucaqlılara aid məsələlər həll edir.
IV səviyyə: dördbucaqlıların xassələrini isbat edir.
Tarix: 11-07-2018, 11:29