Təhsil innovasiyalarının təşəbbüskarı və əzmkar tədqiqatçısı

Pedaqoji elmin və müasir təhsil problemlərinin məhsuldar tədqiqatçılarından sayılan pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent İlham Bəşir oğlu Əhmədovun bu yaxınlarda 65 yaşı tamam olub. İlham müəllim 40 ildir ki, ADPU-da elmi-pedaqoji fəaliy­yətlə məşğuldur. ADPU-dakı 4 illik tələbəliyini də əlavə etsək, onun həyatının 44 ili ADPU ilə bağlıdır. O, 1956-cı il iyunun 28-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. Atası, professor Bəşir Əhmədov, respublikanın görkəmli  pedaqoqu, pedaqogika və  azərbaycan dilinin tədrisi metodikası üzrə tanınmış alim, nümunəvi bir ziyalı idi.   

İlham Əhmədov 1973-cü ildə Abşeron rayonu Xırdalan qəsəbə 2 nömrəli məktəbi bitirmişdir. Həmin dövrlərdə SSRİ-nin tanınmış universitetlərinin nəzdində yuxarı sinif şagirdləri üçün dərinləşdirilmiş proqramlarla tədris aparan qiyabi riyaziyyat,  fizika kimi   məktəblər fəaliyyət göstərirdi. İlham müəllim 9-10-cu siniflərdə oxuyarkən, paralel olaraq, M. Lomonosov adına MDU-nin   nəzdində qiyabi riyaziyyat məktəbində keys texnologiyası əsasında distant təhsil almışdır. Orta məktəbi bitirdikdən sonra, 1973-cü ildə V.İ. Lenin adına APİ-nin (indiki ADPU)  riyaziyyat  fakültəsinə daxil olmuş, 1977-ci ildə oranı fərqlənmə  diplomu ilə bitirmişdir. 1977-1978-ci tədris ilində Abşeron rayonu Xırdalan qəsəbə   2 nömrəli orta məktəbdə riyaziyyat müəllimi işləmişdir. 

1978-1981-ci illərdə Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İnstitutunda (indiki Təhsil İnstitutu) elmi işçi kimi fəaliyyət göstərən İ. Əhmədov 1981-ci ildə V.İ. Lenin adına APİ-də “Riyaziyyatın tədrisi metodikası” ixtisası üzrə əyani aspiranturaya daxil olmuşdur. 1982-1983-cü illərdə hərbi xidməti başa vurduqdan sonra, 1984-1986-cı illərdə, aspiranturada təhsilini davam etdirmişdir. Aspirantura təhsilinin sonunda, 1986-cı ildə, Kiyev şəhərində “Riyaziyyatın problemli-proqramlaşdırılmış təlimi (“Cəbr və analizin başlanğıcı”  kursu əsasında)” adlı  namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 

İlham müəllim 1988-1993-ci  illərdə  ADPU gənc alimlər şurasının sədri olmuş, 1986-1991-ci illərdə ADPU-da “Riyaziyyatın tədrisi metodikası” kafedrasında müəllim, baş müəllim, 1991-ci ildən dosent vəzifəsində çalışmışdır.  1998-2007-ci illərdə isə ADPU-da “Hesablama riyaziyyatı və İnformatika” kafedrasında dosent vəzifəsində çalışmışdır. 

2005-ci ildə Təhsil Nazirliyinin Dünya Bankı ilə birgə Layihəsində “Distant təhsil” üzrə milli məsləhətçi, 2007-2017-ci illərdə ADPU “İKT, Monitorinq və Qiymətlənduirmə Mərkəzi”nin direktoru vəzifəsində çalışmış, 2017-cı ildən hal-hazıradək ADPU “Kompüter elmləri”  kafedrasının  dosentidir. 2008-2018-ci illərdə  ADPU-nun   böyük Elmi şurasının üzvü olmuşdur.

İlham müəllim 2011-ci ildə elm və təhsil sahəsində səmərəli fəaliyyəintə görə Azərbay­can Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə “Tərəqqi” medalı ilə təltif edilmiş, dəfələrlə ADPU  rektorunun əmri ilə təşəkkürnamə və mükafatlara layiq görülmüşdür. Onun elmi-metodiki yaradıcılığı əsasən təhsilin informatlaşması, təhsil  innovasiyalarının yaradılması və idarəedilməsi, ali təhsilin inkişaf  problemləri ilə bağlıdır. Respublikada və xaricdə (Türkiyə və MDB-də) 120-dən çox   elmi-metodik məqaləsi dərc olunmuşdur. Türkiyə, Rusiya, Polşa, Ukrayna, Estoniya,  Qazaxstan, Moldova, Gürcüstan  və Özbəkstanda  beynəlxalq konfranslarda  məruzələrlə çıxış  etmiş, 2010-2017- cü illərdə,  müxtəlif vaxtda, TC Anadolu Universitetinin, RF “Müasir Humanitar Akademiya” və “Sinergiya” universitetlərinin Distant təhsil bölümünün  Azərbaycan Proqramlarında  elmi məsləhətçi olmuşdur.  

2011-ci  ildə   Təhsilin İnkişafı  Beynəlxalq Fondun  xətti   ilə  Qazaxstan Respublikası  Pavlodar Dövlət Universitetində  professor-müəllim heyəti  və   magistrlər  üçün təhsilin müasir problemlərinə (“İnnovasion Universitetlər”, “Universitetin İnformatlaşması”, “Smart təhsil”, “Universitetlərin strateji idarəedilməsi” v.s.) dair silsilə mühazirələr  oxumuşdur. YUNESCO-nun  “Təhsildə İKT” İnstitutunun (Moskva ş.)  Azərbaycandan olan  milli eksperti  kimi   (2011-2013) fəaliyyət göstərmiş, bu İnstitutun təşkil etdiyi beynəlxalq konfranslarda 5 dəfə (Moskva ş. və Sankt-Peterburq ş.) təhsilin informatlaşması  məsələlərinə dair məruzələr  etmişdir. 

Respublika TN-nin “Azərbaycan məktəbi” jurnalı və   ADPU-nun  təsis etdiyi  “Təhsildə İKT”   jurnalının   Redaksiya Şurasının, habelə, 2007-2008-ci illərdə pedaqoji elmlər üzrə dissertasiya müdafiə şurasının üzvü, şuranın elmi katibi, 5 il  ADPU-nun elmi-metodik şurasının üzvü  kimi səmərəli fəaliyyət göstərmişdir. Hal hazırda İlham müəllimin elmi rəhbərliyi ilə 5 nəfər doktorant təhsilin informatlaşması sahəsində dissertasiya üzərində işləyir. O, 2016-cı ildən “Peşəyönümlü Təhsilin İnkişafına Yardım” İB-nin həmtəsisçisi və icraçı direktorudur. 

Bildiyimiz kimi, 1992-ci ildə qəbul imtahanlarında yenilik oldu, imtahanların test üsulu ilə aparılması qərarı verildi.  Pedaqoji ictimaiyyət, şagird və valideynlər üçün bu yenilik gözlənilməz oldu, sanki, bir  çaşqınlıq yaranmışdır, o vaxt ölkədə çox az adam test sistemi haqqında yetərli məlumata malik idi.  Həmin ərəfədə İlham müəllimin rəhbərliyi  ilə   ADPU-da “Abituriyentlər üçün elekron test sinaq  imtahanları sistemi”  layihəsi çox az müddətdə hazırlandı və reallaşdırıldı. Cəmi 20 gün sonra  artıq yüzlərlə abituriyent  ADPU-da  kompüter   vasitəsi ilə  test sınaq  imtahanı verərək, test nümunələri ilə tanış olur, bilyini yoxlayır, test imtahanı ilə əlaqəli  mövcud psixiloji gərginliyi  qismən aradan qaldıra bilirdi. İlham Əhmədovun təşəbbüsu ilə ADPU-da “Ziya-İ” elm-istehsalat kiçik müəssisəsi təsis edildi və ADPU rektorunun əmri ilə o, universitetin dosentliyi ilə parallel, həm də  bu firmanın direktoru vəzifəsini daşımışdır. Bu firma 10 ildən artıq  müddətdə təhsil sektoru üçün səmərəli fəaliyyət göstərmiş, bir sıra təhsil innovasiyalarının ölkəmizə transfer edilməsinə nail olmuşdur (bu sahədəki fəaliyyət, əslində,  başqa bir yazının mövzusudur).   

Həmin vaxtlarda  NK universitetlərdə elm-təhsil yönümlü  kiçik müəssisə və firmaların yaradılması barədə  qərar qəbul etmiş, universitetlərdə iqtisadiyyat üzrə prorektor vəzifələri təsis olunmuşdur. “Ziya-İ” universitetlərimizdə yaradılan ilk firmalardan idi ki, ən uzunömrlüsü və  faydalısı kimi fəaliyyət göstərmişdir. Təəssüf ki, o vaxtlar universitetlərimizdə başlanmış bu lazımlı iş sonralar dayandırıldı. Belə ki, elmtutumlu bu innovasion firmaların universitetlərdə fəaliy­yəti müasir startapların, elmi nəticələrin kommersiyalaşdırılmasının poliqonu  ola bilərdi, universitetlər üçün pul qazanmağa  əlavə   imkan verərdi.

İlham Əhmədov  vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu istiqamətində müxtəlif  QHT-lərlə birgə 30-dan artıq sosial, təhsil və İKT yönümlü (o cümlədən, ADPU-nun universitetdaxili) layihələrdə layihə rəhbəri, menecer, məsləhətçi, ekspert və s. qisimdə iştirak etmişdir. 

İlham müəllim pedaqoji sahədə bir sıra aktual və perspektivli elmi problemlərin ilk tədqiqatçılarından, bu istiqamətdə yeni ideyalarla, təklif və tövsiyələrlə zəngin məqalələrin müəllifi olmuş, təhsil  innovasiyalarının öz novatorluğu ilə fərqlənən tədqiqatçısı və təbliğatçısı kimi fəaliyyət göstərmişdir. Belə ki, təhsilin informatlaşmasına dair respublikada ilk məqaləni, 1985-ci ildə,  İlham müəllim yazmışdır (“Azərbaycan məktəbi” jurnalında dərc edilmiş bu məqalədə   pedaqoji mətbuatımızda  ilk dəfə “distant təhsil” anlayışı istifadə olunmuşdur). Sonralar təhsilin informatlaşdırılması mövzusunda o, onlarca innovativ məzmunlu məqalələr  yazmış, layihələr icra etmişdir. Bu gün bütün pedaqoji ali və orta ixtisas məktəblərində tədris olunan “Təhsildə İKT” fənni  İlham müəllimin təklifi ilə, 2007-ci ildə,  təhsil nazirliyi tərəfindən tədris planlarına daxil edilmişdir.   Bu fənn üzrə ilk tədris proqramının  tərtibi  də TN tərəfindən ona həvalə olunmuşdur.  O, az bir vaxtda bu fənn üzrə həmin proqramı  hazırlayıb TN-ə  təqdim etmişdir.   

Distant təhsilə dair  ölkəmizdə ilk Beynəlxalq konfrans  2001-ci ildə ADİU-nin təşkilatçılığı ilə keçirilmişdir.  İlham müəllim bu tədbirdə  distant təhsilə dair 2 məruzə etmiş, bu mövzuda ilk 2 məqaləsini dərc etdirmişdir. Bundan sonra onun əsas tədqiqat obyekti   məhz  distant təhsil problemləri olmuşdur. Vurğulayım ki, distant təhsil pedaqogikanın proqramlaşdırılmış təlim ideyalarının   İKT vasitələri ilə yeni müstəvidə reallaşması demək idi. İlham müəllimin   elmi tədqiqarları, namizədlik dissertasiyası da proqramaşdırılmış təlimə aid olduğu üçün bu məsələlər ona çox yaxın olmuşdur.  

İlham müəllim 2005-ci ildə “AR distant təhsilin yaradılması və inkişafı strategiyası” adlı sənədi hazırlayıb Təhsil Nazirliyinə təqdim etmiş, son 20 ildə bu mövzuda onlarla məqalə yazmış, TV-lərə çoxsaylı müsahibələr vermişdir. Təəssüf ki, təhsil məmurları uzun müddət onun bu sahədəki innovasion çağırışlarına diqqətsiz qalmış, təkliflərə vaxtında və lazımınca reaksiya verməmişlər.  Bu gün distant  təhsillə   əlaqəli ölkədə yaranmış   gərgin  vəziyyət onun haqlı olduğunu bir daha təsdiq etməkdədir.

İlham müəllimin bir təhsil eksperti kimi pandemiya dövründə distant və rəqəmsal təhsilə, ali məktəb  problemlərinə həsr olunmuş 30-a yaxın analitik məqaləsi təhsil yönümlü müxtəlif   saytlarda dərc etdirmiş, habelə, o, müvafiq mövzularla bağlı TV-lərə çoxsaylı müsahibələr vermişdir. Təhsildəki reallığı əks etdirən məqalələri, daha çox tənqidi məzmunda olsa da, konstruktivlik ruhu-məramı, yenilik elementlərinin zənginliyi ilə fərqlənir. Onun yazıları müəllifin yüksək peşəkarlığının, elmi-pedaqoji kamilliyinin ifadəsi və təsdiqidir. Təhsilimizin inkişafı üçün maraqlı və əhəmiyyətli ideyalar, təklif və tövsiyələr mənbəyidir. 

Nəhayət, İlham müəllimin son vaxtlar “Virtual Turan Universiteti” ideyası ilə bağlı məqalə və çıxışları böyük maraq doğurmuş, Türk İnternet TV kanalı ondan bu mövzuda geniş müsahibə almışdır. Onun “Azərbaycan və Türkiyə  universitetlərinin İKT bazasında sıx əməkdaşlığı, şəbəkə  əlaqələrinin yaradılması universitetlərimizin sürətli inkişafına təkan ola bilər” ideyasına   bu yaxınlarda  Türkiyə milli təhsil naziri Ziya Selçukun ölkəmizə səfəri zamanı   da diqqət yetirilmişdir.   

Qeyd edim ki, İlham müəllimin vaxtaşırı bir çox məqalələrini  maraqla oxumuş, TV-lərə verdiyi müsahibələrini diqqətlə  dinləmişəm. Hər dəfə də özü ilə  bu yazıları və müsahibələri müzakirə etmişik. Hesab edirəm ki, bu məqalə və müsahibələrdə milli təhsil sistemimizin inkişafı üçün dəyərli ideyalar,  innovasion  təkliflər irəli sürülüb. Bu məqalə və müsahibələrin əksəriyyəti İnternetdə yerləşdirilib, maraqlananlar onlarla yaxından tanış ola bilərlər.  

Alicənab şəxsiyyət, dəyərli-məhsuldar alim-pedaqoq İlham müəllimin 65 yaşı tamam olub. Əziz dostumuzu-həmkarımızı  bu münasibətlə təbrik edir, ona ailə həyatında və gələcək elmi fəaliyyətində, mütərəqqi təhsil ideyalarının   ölkəmizə gerçəkləşməsində yeni-yeni uğurlar, bol-bol sevinclər arzulayıram. Mənalı ziyalı ömrü davamlı, sağlam və xoşbəxt olsun!   

Əbülhəsən Abbasov,

 Fəlsəfə elmləri doktoru, professor