Tədris prosesində elektron vasitələrdən istifadənin əhəmiyyəti

 

     Məlumdur ki, hazırda təhsil informasiyası sahəsində əsas diqqət səmərəli elektron təhsil resurslarının yaradılması problemlərinə yönəldilmişdir. Artıq ənənəvi, mətnoqrafik elektron məhsulların əvəzinə yüksək interaktiv, multimedia ilə zəngin elektron təhsil resurslarından istifadə olunmaqdadır.
     Bildiyimiz kimi, informasiya texnologiyaları – kompüterlərin və kompüter rabitə xətlərinin köməyi ilə informasiyanın axtarışı, toplanması, saxlanması, emalı və ötürülməsi üsulları sistemidir. İnformasiyanın mühitləri olan mətn, səs, video formalarından istifadə edən proqram məhsulları multimedia adlanır. Elektron qurğulardan istifadə olunan tədris materialları isə elektron təhsil resursları adlandırılır.
     Müasir təhsilin inkişafında informasiya texnologiyaları mühüm rol oynayır. "Texnologiya" sözü yunan dilində "bacarıq, sənətkarlıq, sənət" deməkdir. 
     Bütün bu anlayışlar qarşıya qoyulan məqsədə çatmaq üçün həyata keçirilən hər hansı hərəkətlərin məcmusu olan müəyyən proseslər deməkdir. Onların hamısı insanın seçdiyi strategiya vasitəsilə, müxtəlif üsul və vasitələrin birləşməsindən istifadə etməklə həyata keçirilir. Təhsil almaq insanın həyatında mühüm mərhələdir, çünki insanın müasir cəmiyyətin həyatında uğurlu iştirakının əsası, məhz məktəb təhsilində qoyulur. İşin məqsədi təhsildə informasiya texnologiyalarından istifadənin xüsusiyyətlərini nəzərdən keçirməkdir. 
     Tədris prosesinin informasiyalaşdırılmasının müsbət və mənfi tərəflərini müəyyən etmək, onun vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilməkdir. Hazırda cəmiyyətdə həyatın, demək olar ki, bütün sahələrinin fəal kompüterləşdirilməsi və informasiyalaşdırılması prosesi gedir, çünki müasir cəmiyyət uğurlu həll yoluna keçid istiqamətində sürətlə inkişaf edir və bütün səviyyələrdə təhsilin keyfiyyətinin və əlçatanlığının yaxşılaşdırılmasına öz töhfəsini verir. İnformasiya ehtiyatları, onların saxlanması və ötürülməsi texnologiyaları burada əsas rol oynayır. Belə ki, informasiya texnologiyaları məktəbdən təlim sistemlərinə və mütəxəssislərin yenidən hazırlanmasına, milli təhsil sisteminin dünya birliyinin elmi, istehsalat, sosial və mədəni informasiya infrastrukturuna inteqrasiyası, saxlanması və yayımıdır.
    Müasir dünyada kompüter texnologiyaları insanların həyatının bir hissəsinə çevrilib. Bu, 21-ci əsrin əvvəllərində kompüter texnologiyasının sürətlə inkişaf etməyə başlaması sayəsində mümkün olmuşdur. Bunun nəticəsi cəmiyyətdə toplanmış mövcud məlumatların miqdarının artması idi. Bundan əlavə, insanlar kompüterlər sayəsində çoxlu sayda rabitə kanallarından dəqiq istifadə etmək imkanı qazanıblar. Bu gün bu rabitə vasitələrinə demək olar ki, hər yerdə rast gəlmək olar. Onlar metroda və mağazalarda, dövlət və kommersiya təşkilatlarında, gündəlik həyatda və küçədə adi avadanlıq halına gəliblər. Kompüter texnologiyaları təhsil və elmdə, istehsalda, tibdə və cəmiyyətin digər sahələrində öz tətbiqini tapmışdır.
    Yenilikçi müəllimlər ilk olaraq sadə elektron resursları hazırlaya və onu tətbiq etməklə şagirdlərin tədrisə marağını daha da artıra bilər. Bacarıqlar artdıqca mürəkkəb elektron resursların hazırlanmasına imkan yaranacaq. Bu zaman qarşıya qoyulan tələblər yerinə yetirildikdə nəticədə yüksək nailiyyətin əldə olunmasına şərait yaranır. Bunun üçün əsas və əlavə meyarları bilmək vacibdir.

            Əsas meyarlar:

• Məqsədəuyğunluq (əyanilik, pedaqoji baxımdan);
• Təhsil standartlarına uyğunluq;
• Elmi dəqiqlik (faktiki səhvlərin olmaması);
• Əyanilik və estetiklik;
• Rahatlıq-anlaşıqlıq (şagirdlərin yaş imkanlarının nəzərə alınması);
• Səmərəlilik (əmək sərfinin aşağı salınması);
• Texniki rahatlıq (ETR yüksək səviyyəli proqram-texniki təchizat və istifadəçilərin yüksək səviyyəli hazırlığını tələb etmir);
• Hüquqi (mövcud qanunvericiliyə uyğunluq);
• Etik, mənəvi və s. 

            Əlavə meyarlar:

• Açıqlıq (dəyişiklik, tamamlama imkanlarının olması); 
• Yeniləşmə, dəyişmə imkanı;
• Modulluq (elektron təhsil resurslarınin ayrı-ayrı modulları əsasında lazımi tədris resurslarının müstəqil yaradılması imkanları);
• Fənlərarası istifadə imkanı;
• Uyğunluq (məlumatların təqdim edilməsi formatlarının universallığı);
• İnteraktivlik (elektron təhsil resurslarınin istifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqə imkanı, bu imkan müəyyən tədris situasiyalarının yaradılmasına, “bilik-informasiya” axtarışına, şagirdlərin-tələbələrin müstəqil fəaliyyətinə imkan verməlidir).

   
    Önəmli olan məsələlərdən biri də hazırlanacaq elektron təhsil resurslarınin tiplərini ayırd etməkdir. Bunlar aşağıdakılardır: 
            - Mətn xarakterli elektron tədris resursları.
    Bunlar  əsasən mətnlərdən ibarət olur. Bu tip resurslar mühazirə xarakteri daşıyır. Bu resursları müxtəlif təhsil müəssisələrinin veb səhifələrində, müəllimlərin şəxsi bloqlarında, hətta sosial şəbəkələrdə də görmək olar.
            - Tekstoqrafik xarakterli elektron tədris resursları.
    Bu resurslar övzunu açıqlayan mətn və illüstrasiyalardan ibarət resurslardur. Bu tip resurslara həmçinin cədvəllər, diaqramlar və s. əlavə oluna bilər;
            - Multimedia xarakterli elektron tədris resursları.
    Bu resursların tərkibində video, animasiyalar, audio məzmun, interaktiv üsul ola bilər. Müəllim meyarlara uyğunlaşdırılmış resurs hazırlamağı qarşıya məqsəd kimi qoyduğu zaman onun  nəzərə alınması vacib olan məqamlarından biri də ardıcıllıq prinsipini gözləməsidir. Bu prinsipin tələbləri yerinə yetirilməklə hazırlanan elektron təhsil resursları tədris prosesində şagirdlərdə irihəcmli informasiyaların asanlıqla mənimsənilməsinə kömək edəcəkdir.

"Təhsil" jurnalı
24 oktyabr 2024-cü il

---

Tarix: Dünən, 10:19

---