Məktəb tətilinin düzgün təşkili
Məlumdur ki, ümumtəhsil müəssisələrində məktəb tətilinin düzgün təşkili hər hansı təhsil ocağının uğurlu fəaliyyətinə təsir edən amillərdən biridir. Məktəb tətilinin təşkili müxtəlif ölkələrdə fərqlidir. Bu sahədə mübahisələr də mövcuddur. Hansı tətil sistemi daha yaxşıdır? Hər bir ölkədə məktəb tətilinin təşkilinin öz çatışmazlıqları var.
Bəs, dünyanın müxtəlif ölkələrində məktəb tətili necə qurulub, onlar şagirdləri və onların valideynlərini qane edirmi? Məlum olub ki, fransızlar daha çox istirahət edir, daha az tətil isə Türkiyədədir. Çox sərt qaydalar Belçikadadır, ən sərbəst məktəblilər isə Rusiyadadır.
ABŞ - hər şey müzakirə olunur
Məktəbdə tədris ili burada rüblərə bölünüb, ancaq tətillər onlarla bağlı deyil. Uşaqlar ildə dörd dəfə dincəlirlər: birinci tətil - noyabrın sonu (bir həftə), qış - Milad bayramı günlərində bir həftə - həftə yarım davam edir, yaz tətili - Pasxa ərəfəsində. Yay tətilləri fərqlidir, ayrı-ayrı vaxtlarda başlayır və başa çatır.
Hər il məktəbdə müəllimlər və valideynlər razılığa gəlirlər: tətil müəyyən edilmiş günlərdə davam etməlidir, qışda şaxta havaya görə təxirə salınan dərslər yay tətilləri hesabına kompensasiya oluna bilər. Dərslər avqustun sonunda başlayır, mayın sonunda başa çatır.
Həmçinin ABŞ məktəblərində bayram günləri də var ki, rəsmi dövlət təqvimlərinə əsasən qeyd edilir və onlar heç də həmişə işləyən valideynlərin bayram günləri ilə uyğun gəlmir. Məsələn, Kolumb və ya Martin Lüter Kinq Gününü bir çox özəl şirkətlər bayram etmir, dövlət müəssisələrinin isə hamısı bağlı olur, buna görə də valideynlərin bir qismi işə getməli, uşaqlar isə istirahət etməlidirlər. Bundan əlavə, Institution Days adlı təsisat (ixtisasartırmaya bənzər) qurumu var ki, müəllimlər məktəbdə işləyirlər, uşaqlar isə evdə qalır. Dərs məşğələlərinin olmadığı günlərdə valideyn konfransları keçirilir ki, müəllimlər bütün günü yarım saat ərzində ilkin yazılış əsasında ailələri qəbul edirlər, bu, hansısa fərdi sualların müzakirəsi üçün lazımdır. Tətildən əvvəl və ya sonra bir-iki gün icazə almaq adi işdir. Çünki işləyən amerikalıların haqqı ödənilən məzuniyyət günlərinin sayı ildə orta hesabla 10 iş günü davam edir, buna əlavə olaraq hansısa şəxsi məsələlərə görə 3-6 gün icazə verilə bilər. Buna görə məzuniyyətlər, əsasən, böyük bayramlar "ətrafında", uzun istirahət günlərinin olduğu vaxtlarda götürülür: Milad bayramı, Müstəqillik Günü, Memorial, Əmək bayramı və s. Yay tətilini uşaqların əksəriyyəti evdə keçirir, çünki düşərgələr kifayət qədər bahalıdır, nənə-babalar isə kifayət qədər sərbəstliyə meyil edirlər. Əgər yaşlı nəsil bütün yay ərzində uşaqları qəbul etməyə hazırdırsa, onda bu o deməkdir ki, onlar uzaqda yaşayırlar və nadir hallarda doğmaları ilə görüşürlər. Və heç kəs xüsusi olaraq şikayət etmir və insanların xoşuna gəlir ki, məktəbdə hər şeyi müzakirə etmək olar.
Finlandiya:Yeni il bayram deyil
Finlandiyada mühüm tətillər Milad günlərinə, 22 dekabr - 8 yanvar tarixlərinə təsadüf edir. Bu günləri yeni il hesab etmək olar, çünki Yeni il bu ölkədə ailə bayramı hesab olunmur və bu gündən sonra böyüklərin bir istirahət günü qalır. Bundan əlavə, fin şagirdlər qışda, fevralın sonlarında bir həftə dincəlirlər. Martın sonu və ya aprelin əvvəllərində Pasxa bayramı ilə əlaqədar bir neçə gün tətil verilir. Yay tətili adətən iyunun 1-dən avqustun ortalarına kimi davam edir. Oktyabr ayında da birhəftəlik istirahət verilir. Finlandiyada dərslərdən qalmaq yolverilməzdir. İsveçdə də tətillər Finlandiyada olduğu kimidir.
Almaniya: hava limanlarında polis yoxlamaları
Almaniyanın müxtəlif regionlarında tətillər magistral yollarda böyük tıxacların yaranmaması üçün müxtəlif vaxtlarda başlayır, çünki tətil günlərində almanların böyük qismi səfərə çıxır. Uşaqlar və yeniyetmələr məktəbin tipindən asılı olmayaraq ildə 75 gün dincəlmək hüququna malikdirlər. Həmçinin bir neçə boş günlər də var ki, təhsil idarələri və məktəb direktorları tərəfindən öz istədiklərinə uyğun tətil günü kimi təyin edilə bilər. Yay tətilləri 1 iyul -10 sentyabr arasında keçməlidir, ancaq dəqiq tarixlər regional prinsip üzrə təyin edilir. Almaniyada valideyn və uşaqların birgə istirahət etdiyi tətillər yalnız Pasxa və Milad günlərinə təsadüf edir. Valideynlər və uşaqlar tez-tez şikayət edirlər ki, bu sistem rahat deyil, çünki ölkənin digər torpaqlarında yaşayan dost və qohumlarla birgə istirahəti planlaşdırmaq mümkün deyil. Almaniya məktəblərində dərs buraxmaq olmaz, bu qaydaya ciddi nəzarət var. Tətillərdən əvvəlki son tədris günündə hava limanlarında polis tərəfindən yoxlamalar keçirilir, uşaqlar hökmən məktəbdə olmalıdırlar. Uşağı məktəbdən "azad etdirmək üçün" əsaslı səbəb lazımdır, toy və ya dəfnlər. Və direktorun icazəsini də almaq tələb olunur.
İsrail: məktəblilər ofislərdə
İsrail məktəbliləri yayda iki ay - iyul və avqustda, yuxarı sinif şagirdləri bir həftə artıq olmaqla dincəlirlər. Qış və yazda bir həftəlik tətillər də var. Bundan əlavə, İsraildə uşaqların məktəbə getmədikləri çoxlu sayda dini bayramlar var. Tam demək olar ki, bir rüblük tətil günlərindən ibarətdir. Bütün payız mövsümü sonsuz istirahət günləridir. Məktəbi xəstəliklə əlaqədar arayışsız 3 günlüyə buraxmaq olar. Valideynlərin çoxu tətil günlərinin həcmindən çox narazıdır, onlara elə gəlir ki, uşaqlar həddən artıq çox dincəlirlər, həm də ki, bağçalarda da tətillər var. Buna görə də valideynlər uşaqları özləri ilə işə götürməli olurlar. İş yerində isə hər şey normaldır, iri şirkətlərin ofisində uşaqlar daim oynayırlar, onları buraya direktorlardan tutmuş mühafizəçilərə qədər hamı gətirir. Həmçinin tətillər zamanı məktəblərin nəzdində olan uşaq düşərgələri də işləyir.
Fransa: dərs buraxmağa görə uşaq ailədən alına bilər
Fransa məktəbləri 1 sentyabrdan işləməyə başlayır. Müxtəlif regionlarda tətillər Milad və Pasxadan (onlar hər yerdə üst-üstə düşür) başqa müxtəlif günlərdə keçir. Ölkə sektorlar üzrə bölünmüşdür və hər il xüsusi təqvim buraxılır, orada kimin nə vaxt dincələcəyi göstərilir. İyulun birinci həftəsindən sonra tədris ili başa çatır. Payız tətilləri oktyabrın son həftəsindən başlanır və iki həftə davam edir. Tarixlər bir qədər uzana bilər, amma 31 oktyabrda hamı mütləq dincəlməyə başlamalıdır. Çünki bu anım günüdür və hamı qəbiristanlıqlara gedir. Milad tətilləri bütün ölkə üzrə eyni tarixlərdə, 24 dekabrda başlayır və 5 yanvarda qurtarır. Sonra fevralda uşaqlar iki həftə oxumurlar və sonra Pasxa bayramında daha iki həftə dincəlirlər. Fransız uşaqlar tez-tez, lakin az-az dincəlirlər. İbtidai məktəbdə isə çərşənbə günü də istirahət günüdür.
Səyahətlərə və uşaq tədbirlərinə qiymətlər, əlbəttə, tətil günlərində " uçur". Hamı bilir ki, valideynlər uşaqları məktəbə aparmamaq hüquqlarına malik deyillər. Mühacirlərə kurslarda xəbərdarlıq edirlər: uşaqlar hökmən dərslərdə iştirak etməlidirlər, buna görə də məsuliyyət valideynlərin üzərinə düşür. Əgər məktəbli dərs buraxırsa, onu aşağıdakı əsasla ailədən götürə bilərlər: " Əgər ailə öz uşağına nəzarət etmək vəziyyətində deyilsə, bu işlə dövlət məşğul olacaq".
Türkiyə: istirahət üçün vaxt çatışmır
Türkiyədə il ərzində uşaqlar yalnız bir dəfə - fevralda dincəlirlər, tətil 2 həftə davam edir. Uşaqlar daha sonra iyunun ortalarından sentyabrın ortalarına qədər 3 ay müddətinə istirahətə buraxılırlar. Məktəb dini bayramlarda - Qurban və Ramazan bayramlarında işləmir. Bayram tətilləri ümumilikdə 2 həftə davam edir. Daha 5 dövlət bayram günləri var ki, hamı kimi məktəblilər də istirahət edir. Problem ondadır ki, bayramların əksəriyyəti yay aylarına, məktəbli tətillərinə təsadüf edir. Valideynlərin bir çoxu hesab edir ki, bu cür sistem uşaqları yorur, il ərzində istirahət üçün vaxt çatışmır: uzunmüddətli yay tətilləri və qışda bir neçə həftəlik istirahət günləri əvəzinə payız və yazda bir həftəlik fasilə verilməsi yaxşı olardı. Türkiyədə həkim arayışı olmadan xəstəliyə görə özbaşına dərs buraxmaq il ərzində 10 gündən artıq ola bilməz.
Belçika: tətillər istirahətə səbəb kimi
Belçikada yay tətilləri 1 iyuldan, tədris ili isə avqustun son həftəsindən başlayır. Tədris ili ərzində ölkə üzrə tətillər eyni tarixlərdə keçir: payız tətili 1 noyabrdan (bir həftə), Milad tətili — 23-24 dekabrdan (üç həftə), qış tətili fevralda (bir həftə) və yazda Pasxa tətili (iki həftə) olur. Tətillərdən əvvəlki son günlərdə tədris günü azaldılır, uşaqlar həftədə 12 saata qədər oxuyurlar. Bayramlar çox azdır, amma bir neçə pedaqoji günlər var ki, məktəbə yalnız müəllimlər gəlirlər. Belçika məktəblərində dərs buraxma hallarına çox ciddi baxırlar. Təhsil müəssisələrini hətta xüsusi orqanlar yoxlayır: məsələn, ABŞ-a nənəsinin dəfn mərasiminə yollanan məktəbli qız dərs buraxdığına görə oxuduğu təhsil müəssisəsi cərimə olunub. Hətta bu fakt belə üzrlü səbəb hesab edilmir. Dərsdən buraxılmış hər günə görə valideynlər inandırıcı arayışlar əsasında izahat yazmalıdırlar. Qanunda həmçinin yazılmışdır ki, əgər uşaq məktəbdə bir il ərzində 10-dan çox gün olmayıbsa, ona ilin sonunda müəllimlərin qərarı ilə keçid imtahanı verməyi və ya ikinci ilə qalmağı təklif edə bilərlər. Əgər uşaq həqiqətən xəstələnibsə, bu əhəmiyyətsizdir. Valideynlər, əlbəttə ki, qəzəblənirlər, amma bu qaydadır.
Şotlandiya
(Böyük Britaniya): vaxtından əvvəl uşağı məktəbdən aparmaq rəsmən
qadağandır
Şotlandiya məktəblərində tədris ili ərzində tətillər - payızda, qışda və yazda iki həftə davam edir. Yay tətilləri isə regiondan asılıdır, bir qayda olaraq, onların müddəti təxminən altı həftədir. Tədris ili təxminən avqustun ikinci yarısında başlayır və iyulun başlanğıcında qurtarır, amma dəqiq tarixləri region seçir. Şotlandiyalı valideynlər tətil sisteminə fərqli yanaşırlar. Uşağını kiməsə qoymağa imkanı olanlara elə gəlir ki, altı həftə çox azdır. İşləyən valideynlər, əksinə, hesab edirlər ki, uşaqlar həddən artıq çox dincəlirlər: onlara bütün vaxt nəsə fikirləşmək və düşərgələrə və ya dayəyə böyük miqdarda pul xərcləmək lazım olur. Əlbəttə, tətillər zamanı mehmanxanalar və əyləncələrə biletlər adi günlərdəkindən çox baha başa gəlir. Heç bir səbəb olmadan vaxtından əvvəl uşağı məktəbdən aparmaq rəsmən qadağandır.
Amma bir neçə il əvvəl qəzetlərdə belə bir məhkəmə prosesini təsvir edirdilər: qaydalara məhəl qoymadan uşaqları tətildən bir həftə əvvəl məktəbdən ayırmış valideynlər və onları cərimələyən yerli administrasiya arasında məhkəmə davası gedirdi. Və ailə məhkəmə prosesini udmuşdu. Bu hadisədən indi valideynlər sui-istifadə edirlər ki, uşaqları bir neçə günlük də olsa tətilə çıxa bilsin. Bunun üçün məktəb direktoruna xəbərdarlıq məktubu yazmaq lazımdır (həm də xahişlə yox, belə olan halda direktor rəsmən müraciətinizi rədd etməlidir). Ancaq regionda heç kəs icazə vərəqələriylə sui-istifadə etmir. Kəskin respirator virus infeksiyaları (ORVİ) xəstəlik hesab edilmir, rotavirus infeksiyası varsa uşaqlar məktəbə getmirlər. Bununla belə, təhsil müəssisələrində virus infeksiyalarının kütləvi epidemiyası yoxdur. Şotlandiyada məktəblərin bağlandığı bayramlar yoxdur. Sadəcə ildə iki dəfə bir neçə gün olmaqla yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən tətil günləri təyin edilir. Bu zaman istirahət günləri cümə günü və bazar ertəsi ilə birləşdirilir. İngiltərədə də oxşar tətil sistemi var, yalnız vaxtla fərqlənir.
O.MUSTAFAYEV
Tarix: 11-12-2017, 13:24