Sir Ken Robinsonun “Təhsilin ölüm vadisindən necə qaçmaq olar” adlı TED çıxışını bu vaxta qədər milyonlarla insan izləyib. O, məşhur  çıxışında dominant təhsil mədəniyyətinin tədris və öyrənmədən necə uzaqlaşdığını  və testlərə doğru dəyişdiyini izah edir.

Onun sözlərinə görə, tibdə olduğu kimi, təhsildə də standartlaşdırılmış testlərin yeri var, amma onların məqsədi diaqnoz qoymaqdır, insanı müəyyənləşdirmək yox. Onlar öyrənməyə dəstək olmalıdır, mane olmamalıdır.

“Maraq, təsəvvür və həqiqi anlayış yetişdirmək əvəzinə biz itaətkarlıq mədəniyyəti yaratmışıq, burada uşaqlardan və müəllimlərdən imkanları araşdırmaq əvəzinə qaydalara əməl etmələri gözlənilir”.

  Sir Ken bizə vacib bir şeyi xatırladır: İnsan həyatı təbii olaraq yaradıcılıq üzərində qurulub: “Təhsilin rolu isə həmin yaradıcılığı oyatmaqdır, onu standartlaşdırmaq yox. Və hər şey indiki kimi olmaq məcburiyyətində deyil. Dəyişiklik insanlar alternativləri təsəvvür etməyə başlayanda yaranır”.

Sir Ken Robinson insan zehninin çiçəklənməsi üçün kritik olan üç prinsipi müəyyənləşdirir və eyni zamanda müasir təhsil mədəniyyətinin onlara qarşı necə işlədiyini izah edir. O. bu çıxışında yumor və enerji ilə, özümüzü tapdığımız təhsildə "Ölüm vadisi"ndən necə çıxacağımızı və gənc nəsilləri fürsət mühitində necə tərbiyə edəcəyimizi izah edir.

1-ci prinsip ondan ibarətdir ki, bütün insanlar təbitən fərqlidirlər: 

Məktəblər uşaqları yalnız məhdud sayda fənni, əsasən təbiət elmləri və riyaziyyatı öyrənməyə təşviq edir. Ancaq yalnız bu istəklər öyrənmək üçün kifayət deyil, buna görə humanitar elmlər, təsviri sənət və bədən tərbiyəsi haqqında unutmayın. Ken Robinson, uşaqların 10% - ində diaqnoz qoyulan və diqqət çatışmazlığı pozğunluğu adlandırılan vəziyyəti xatırlayır və bunun uşaqlar arasında epidemiyaya çevrildiyinə şübhə etmir. Uşaqların saatlarla kargüzarlıq işində oturduğunu nəzərə alsaq, davranışları və vəziyyətləri qəribə deyil. Uşaqlar uşaqlıqdan başqa əziyyət çəkirlər. Proqram müxtəlif olduqda və uşağın istedadlarının yalnız kiçik bir hissəsini deyil, bütün spektrini dəstəkləyə biləcəyi zaman uşaqlar akademik olaraq yaxşı işlər görürlər, imkanlar qazanırlar.

2-ci prinsip uşaqlarda maraq oyatmaqdır

Uşaqlar yalnız onlarda maraq oyandıqda problemsiz öyrənə biləcəklər. Böyük müəllimlər hər şeydən əvvəl həvəsləndirir və valeh edir və müəllimin əsas rolu öyrənməyə kömək etmək olmalıdır və başqa heç nə yoxdur. Ken Robinson iddia edir ki, mövcud təhsil sisteminin problemi ondan ibarətdir ki, birinci yer tədrisə deyil, nəzarətə aiddir. Standartlaşdırma təhsil mədəniyyətində üstünlük təşkil edir, baxmayaraq ki, sadəcə kömək etməli, öyrənməyə kömək etməlidir. Beləliklə, maraq əvəzinə uyğunluq, tipiklik mədəniyyətimiz var.

3-cü prinsip: Yaradıcılıq insan həyatının ayrılmaz və zəruri hissəsidir

Robinson insan mədəniyyətinin müxtəlifliyinə və dinamikasına diqqət yetirir və təhsilin vəzifələrindən birinin insanın yaradıcılıq qabiliyyətlərinin oyanması və inkişafı olduğunu, bunun əvəzinə isə mövcud sistemdə standartlaşdırmanın üstünlük təşkil etdiyini iddia edir. Niyə Finlandiyada təhsil dünyanın ən yaxşısı hesab olunur? Birincisi, onlar yalnız müəyyən fənlərə diqqət yetirirlər, lakin təhsilə geniş baxırlar. İkincisi, Finlandiyada standartlaşdırılmış bir nəzarət olsa da, prioritetlər arasında birinci və hətta ikinci yeri tutmur. Finlandiyada tədris və öyrənməyə fərdi yanaşma tətbiq olunur, maraq və yaradıcılığı oyadır. Müəllimlərin peşəkar böyüməsinə də böyük əhəmiyyət verirlər. Nəhayət, görülən işlərə görə məsuliyyət məktəb səviyyəsinə köçürüldü. 

Ken Robinson hesab edir ki, təhsil iclas salonlarında deyil, sinif otaqlarında və məktəblərdə baş verdiyindən, təhsil prosesini həyata keçirənlərə fəaliyyət azadlığını qaytarmaq lazımdır.

Oruc Mustafayev