Texnologiya elminin və fənninin tədrisi ilə bağlı bəzi məsələlər

 

 
  “Texnologiya” fənni texniki tərəqqinin böyük vüsət aldığı, elektron və informasiya texnologiyalarının rolunun artdığı və bazar iqtisadiyyatı şəraitində rəqabətin gündən-günə gücləndiyi müasir dövrdə ümumtəhsil məktəbləri şagirdlərinin texnoloji təfəkkürünün inkişafına, onlarda texnoloji bacarıqların formalaşmasına, təhsilin sonrakı mərhələlərində zəruri bilik və bacarıqlara yiyələnmələrinə xidmət edir. Şagirdlərin texnoloji bilik və bacarıqlara yiyələn­mələri, öz fəaliyyətlərində onlardan məqsədyönlü istifadə edə bilmələri mühüm vəzifə kimi meydana çıxır. Ümumtəhsil məktəblərində bu fənnin tədris olunması qeyd olunan zərurətdən irəli gəlir.
            
Məlumdur ki, “texnologiya” sözünün yunan dilindən tərcüməsi sənət, peşə haqqında elmdir. Bu elm istehsalat proseslərinin üsul və vasitələri haqqında biliklərin məcmusudur. Texnologiya materialları yarımfabrikat məmulat istehsal etmək üçün üsul və prinsiplərdən bəhs edən elmdir. Pedaqoji texnologiya dedikdə, prosesin təsviri, məzmunlu texnikası, birgə fəaliyyət olub modelini müəyyən edən kimi başa düşülür.
   
 “Texnologiya” fənninin aşağıda qeyd olunan məzmun xətləri müəyyənləşdirilmişdir ki, bu da şagirdlərin əldə edəcəyi bilik və bacarıqları daha aydın təsvir etmək, onu sistemləşdirmək məqsədinə xidmət edir:
- Emal texnologiyaları; 
- Texnika elementləri;
- Məişət mədəniyyəti; 
- Qrafika.

“Texnologiya” fənninin məzmunu sinifdən-sinfə, konsentrik əsasda sadədən mürəkkə­bə, asandan çətinə prinsipi üzrə getdikcə zənginləşsə də, məzmun xətləri və əsas standartlar dəyişməz qalır.

Texnologiya, elmin inkişafı ilə birlikdə həyata keçirilən işlər sayəsində texniki cəhətdən irəliləmək və inkişaf etmək üçün verilmişdir. İnsanın mövcudluğundan bəri elmin bilik yığması vasitəsilə irəliləmişdir. İnformasiya ilə bağlı yeni məlumatlar verən elm, hər sahədə və hər zaman irəliləməyə davam edir. Elmin inkişafı və buna görə texniki məlumatların köməyi ilə texnologiyanın inkişafı insan ehtiyaclarından da təsirlənmişdir.
İnsanların ehtiyaclarını qarşılamaq üçün çalışan alimlər elmdə daim inkişaf edir və texnologiyaya doğru irəliləyirlər. Başqa sözlə, texnoloji inkişaflar və irəliləyişlər çərçivəsində insan ehtiyacları var. İnsanlar öz ehtiyaclarını ödəmək üçün çalışırlar, çünki elm və texnologiyaya aparan hər bir addım bir az daha irəliyə gedəcək.

Texnologiya daim özünü yeniləyir və inkişaf edir. Bu, sabit deyil. Buna görə hər keçən günü yeni bir texnoloji inkişafla qarşılaşmaq mümkündür. Bu inkişaflar insanın həyatına təsir edir. Yeniliklər kimi texnoloji inkişaflar da insanların həyatında müsbət təsirini göstərir.
Texnoloji irəliləyişlər və təkmilləşdirmələr gündəlik həyatın bir hissəsi olan və təhsil, elm, sənaye, ticarət və s. kimi bütün insanlara lazım olan bir çox insana kömək edir. Texnoloji inkişaflar və yeniliklər istiqamətində elmdə yeni biliklər əldə edilmiş və tərəqqi əldə olunmuşdur.
Texnologiyanın insanlara asanlıqla qəbul edilməsi və keçirilməsinin səbəbi insanların işini asanlaşdırılmasıdır. Başqa sözlə, insanlar texnologiyanı tez bir zamanda qəbul etdilər və həyatlarında istifadə etdilər. 

Aparılan müşahidələr göstərir ki, texnologiya fənninin tədrisində fəal təlimin didaktik tələblərinə əməl olunduqda şagirdlərin ağıllılıq dərəcəsi yüksəlir. Onların fikri əməliyyatların empirik surətdə müəyyənləşdirilməsi imkanlarını təlim məşğələlərinin həlli ilə öyrənmək asanlaşır. Müəllimin təlim nəticələrinə görə aparılan tədqiqat, irəli sürülən problem, ilk növbədə, çoxşaxəli fərziyyələr, ehtimallar doğurmalıdır. Bu məntiqə söykənərək tədqiqat sualı irəli sürülməlidir. Sual öz təsir dairəsinə görə şagirdlərin yeni biliklərin qazanılmasında işıq saçmalıdır. Həmin mərhələnin dərsdə motivasiya adlanması təsadüfi deyildir. Çunki tədqiqat sualının yaratdığı motivasiya öyrənənlərdə fəaliyyət mexanizmini hərəkətə gətirən qüvvədir.

”Texnologiya” fənninin tədrisi şagirdlərin emal texnologiyalarından müstəqil həyat­da istifadə etmələrinə, onlarda yaradıcılıq qabiliyyətinin formalaşdırılmasına, texniki sahələr üzrə təhsillərini davam etdirmələrinə hərtərəfli şərait yaradır və onların xarakterinin formalaşdırılmasına, onların mənəvi, intellektual və estetik inkişafına, müasir texnoloji bacarıqlar əldə etməklə sosial-iqtisadi şəraitə uyğunlaşmalarını təmin edir.
Açıq etiraf etməliyik ki, problemin həllinə yönələn tədqiqat suallarının düzgün qoyulmasında ən təcrübəli müəllimlərin pedaqoji prosesdə çaşqınlığına rast gəlirik. Təlimdə  problemin qoyulması anlayışı heç də yeni hadisə deyil. Problem şagirdin təlim zamanı çətinliyə düşməsidir.

Müəllimin pedaqoji ustalığı problemin həllini şagirdə dərk etdirməsidir. Əgər şagird yaranan çətinliyin nədən ibarət olduğunu bilirsə, onda problem situasiyası yaranır. Əks halda, problem-situasiya, problem yarada bilməz. 

İnternet texnoloji inkişafların yalnız bir nümunəsidir. Smart ev sistemləri, avtomobillər, telefonlar, tabletlər və texnoloji sistemə malik olan bütün alətlər texnologiyanın xeyir-duası olaraq qəbul edilir. İnsan həyatında böyük bir yer tutan texnologiya həyata keçirilirsə ibtidai yaşayış mühiti ortaya çıxacaq. Bu, həyat keyfiyyətini azaldacaq və xalq üçün bir çox mənfi nəticələr gətirəcəkdir. Bu səbəblə texnologiya insan həyatında böyük bir yerə sahibdir. 

Texnoloji fəaliyyət bir çox insanın həyatını asanlaşdırır və bir çox insanlar üçün həyat səviyyəsini qaldırır. İnsanlar fərq etməsələr də, bir çox yerlərdə texnologiyadan istifadə edirlər. Hər gün müxtəlif səbəblərlə istifadə olunan internet ən böyük texnoloji inkişaflardan biridir.
 
Ədəbiyyat:
 
1. Ş.Ağayev.Texnologiya və onun tədrisi metodi­kası;
2. N. Axundov və b., "Texnologiya" fənni üzrə metodik vəsait;
3. S.Vəliyev.Texnologiya fənninin tədrisində motivasiya.


"Təhsil" jurnalı

27 may 2024-cü il

---

Tarix: 27-05-2024, 21:59

---