Ümumtəhsil məktəblərində “Mülki müdafiə” fənninin tədrisi

                      
 2,5 və  6-cı   siniflərdə  “Mülki müdafiə” fənninin tədrisində məktəb hərbi rəhbərinin üzərinə düşən vəzifələr
       
 
                       
 
 
 

 
    
  
 Müasir   dövrdə durmadan artıb  genişlənən   fövqəladə halların  törətdikləri  fəlakət   və  itkilərin   miqyası,   hətta   regional  və    qlobal   müharibələrin  nəticələrindən də  yüksəkdir. Ona görə də   bütün əhalinin,  o cümlədən   təhsilalanların  müxtəlif    kontekstlərdə, o cümlədən  fövqəladə hallar zamanı  təhlükəsiz  davranış qaydaları ilə  bağlı bilik və  bacarıqların   davamlı şəkildə   təkmilləşdirilməsi və  inkişaf etdirilməsi  xüsusi aktuallıq  kəsb   edir.

Mülki müdafiənin təmin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin  1998-ci il 25 sentyabr tarixli 193 nömrəli qərarına  əsasən fövqəladə hadisələrdən müdafiə sahəsində əhalinin hazırlanması mülki müdafiənin əsas vəzifələrindən biri hesab edilməklə fövqəladə   hadisələrdən  müdafiəyə respublikanın bütün əhalisi hazırlanır.Bu zaman 6-17 yaşlı şəxslərə — sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hadisələrdən mühafizə üsulları, 17 yaşından yuxarı şəxslərə isə, bundan əlavə belə hadisələrin nəticələrini aradan qaldır maq üzrə fəaliyyət qaydaları da öyrədilir. 

 Qərarın  5.9. bəndinə   əsasən Ümumi təhsil, peşə təhsili, orta ixtisas təhsili və digər təhsil müəssisələrinin 10 — 11 sinif şagirdlərinə, tələbələrinə mülki müdafiə “Gənclərin ibtidai hərbi hazırlıq proqramı” (“Çağırışaqədərki  hazırlıq”-R.Ə.) na bölmə kimi daxil edilir və proqramda nəzərdə tutulan miqdarda hərbi rəhbər tərəfindən tədris olunur.  Mülki müdafiə fənni 2-ci sinifdə 6 saat, 5 və   6-cı siniflərdə isə  8 saat tədris olunur. Saatlar bədən tərbiyəsi fənninin tədris saatlarına daxil edilir və sinif rəhbərləri tərəfindən tədris olunur.

 Mülki müdafiəni tədris edən sinif rəhbərləri tədris ilinin əvvəlində yerli mülki müdafiə qərargahlarının nəzdində 3 günlük kurs keçirlər. ”Mülki müdafiə” dərsləri  keçilməyən 3 və 4, eləcə də  7-8-cu (7-9 cu-R.Ə.) siniflərdə  əvvəlki siniflərdə   öyrənilmiş   vərdişlərin  sinifdənxaric   və   məktəbdənkənar  tədbirlər   vasitəsilə   təkmilləşdirilməsi  də nəzərdə   tutulur.
  
 10-11 siniflərdə   “Çağırışaqədərki  hazırlıq”   fənninin  proqramına  əsasən   mülki  müdafiədən  tədris   aparan  məktəb  hərbi rəhbəri   aşağı siniflərdə  sinif rəhbərləri  tərəfindən   tədris  olunması  nəzərdə   tutulmuş  “Mükii  müdafiə”   fənni  üzrə  tədrisin   təşkilinə  görə  də  məsuliyyət və  vəzifə  öhdəliyi  daşıyır. 
   
  Belə  ki,   1999-cu  ildə  nəşr   edilmiş  ümumtəhsil məktəblərinin 2, 5 və 6-cı sinif şagirdləri üçün “Mülki müdafiə” fənninin Proqramının “Təşkilatı-metodik göstərişlər” bölməsində  bu  sahədə   hərbi  rəhbərin  vəzifələri   ilə  əlaqədar  aşağıdakı   tövsiyələr  verilmişdir:
    
 Hər  bir   mövzu  üzrə  məşğələ   ərəfəsində  məktəbin  hərbi   rəhbəri qısa  təlimat  versə   daha  yaxşı olar. Məşğələlərdə  hansı   mülki müdafiə  avadanlığından, diafilmlərdən, texniki  təlim  vasitələrindən  necə   istifadə  etmək  barədə   daha  təcrübəli mütəxəssisin  məsləhətləri müəllimlərin  bu  sahədəki  işini   xeyli  yüngülləşdirir. Məktəbdə  hərbi   rəhbər tərəfindən hər bir   mövzu  üçün, heç olmasa, mini  mum  əyani   vəsaitlər  dəsti  yaradılmalı,ondan  müxtəlif   siniflərdə  istifadə  edilməsi   ardıcıllığı dərs  cədvəllərindən  asılı olaraq müəyyən  edilməlidir.

 Proqramda  hərbi   rəhbərin  aşağı  siniflərdə   tədris  edilən  “Mülki   müdafiə”  fənninin   tədrisinin   təşkilində və  aparılmasında   bilavasitə   iştirakı  “Çağırışaqədərki  hazırlıq”   fənninin  daha  səmərəli   təşkili  üçün  bünövrə   rolunu  oynaya  biləcəyi də   əsaslandırılmışdır:
  Aşağı siniflərdə mülki  müdafiə  məşğələləri aparılarkən nəzərə  alınmalıdır   ki, bu  mühafizə  məsələlərilə, geniş mənada  isə, hərb   işinin, ən bəsit də olsa, ünsürlərilə ilk tanışlığıdır. Burada şagirdlərdə müəyyən anlayışlar  verməklə  bərabər, onlarda  bu  işə  tədricən maraq, həvəs  yaradılması, sonra  isə   bacarıq  və vərdişlər aşılanması yuxarı  siniflərdə keçirilən ibtidai  hərbi   hazırlığın (çağırışaqədərki   hazırlığın-R.Ə.)  keyfiyyətinə  müsbət   təsir göstərər, bütün  bunlar  isə  məktəblilərin  ümumi   hərbi-vətənpərvərlik  tərbiyəsi  üçün  də  son  dərəcə  əhəmiyyətlidir.
    
   Nəzərə alsaq ki,  “Mülki  müdafiə”   fənni  üzrə   2,5 və   6-cı  siniflər  üçün  son  proqram   1996-cı ildə  təsdiq  olunaraq   1999-cu  ildə  nəşr   olunub (4000 nüsxə) və  bu günə  kimi   yenidən  işlənərək  təkmilləşdirilməyib   və   2,5 və  6-cı  siniflər   üçün   son   proqram    əsasında   metodik  vəsaitlər    hazırlanmayıb, ”Mülki  müdafiə”  fənninin   tədris  olunmadığı  3-4, 7-9-cu  siniflər   üçün  də   sinifdənxaric (eləcə də  məktəbdənkənar)  məşğələ və   tədbirlər  üçün  konkret   planlaşdırma  nümunələri  mövcud   deyil, problemin   ciddiliyi   daha   da   aktuallaşır. Təhsilalanların   bütün    təhsil   pillələrində   mülki   müdafiəyə   dair  biliklərə  mükəmməl    yiyələnməsi  və  fövqəladə    hallar   zamanı  təhlükəsiz davranış   bacarıqları   əldə   etmələri  üçün    mükəmməl  tədris-metodiki   bazaya, müasir  tədris   resurslarına  malik  olmaq    zərurəti  ortaya   çıxır.  24 il  bundan   əvvəl (?!-R.Ə.)   hazırlanmış  bu  proqram   bu  günün  tələblərinə    cavab  vermir, ciddi   redaktəyə   və  təkmilləşdirilməyə  ehtiyacı   var, bu  sahədə  hərbi   rəhbərin  üzərinə  daha   böyük  bir  mütəxəssis öhdəliyi  də  düşür.
 Müasir  dövrdə  fövqəladə   hallarının  miqyasının  genişlənməsi   və  xarakterinin  dəyişilməsi   “Mülki  müdafiə” fənninin  aşağı   siniflərdə  daha  ciddi, müasir   tələblərə  uyğun  tədrisini   gündəmə  gətirir.

    Yaxşı  olardı  ki, bu   məqsədlə  hərbi  rəhbərlərin   iştirakı  ilə  məktəblərdə   “Mülki müdafiə” üzrə  tədris-metodika  kabineti   təşkil  edilsin, bu  fənnin   tədrisi  ilə  bağlı   hər  cür  resurs,o cümlədən  elektron   resurslar  dəsti   burada   toplansın.
 
    Hər   bir  hərbi  rəhbər   ilk  öncə,  2,5 və   6-cı  siniflərdə  “Mülki   müdafiə”  fənninin  tədrisi   üçün, köhnə  də  olsa,   mövcud  proqram  əsasında   təkmilləşdirilmiş   planlaşdırma  nümunələri tərtib  etməli,  hər   bir  mövzu  üçün   resurslar  müəyyənləşdirməli, eləcə  də   elekrton  resurs  nümunələri (PPT) hazırlamalı, tədrisi  aparacaq   fənn  müəllimini  təlimatlandırmalı və ona  metodiki  dəstək   göstərməlidir.
 Yaxşı  olar  ki,  hərbi  rəhbər   bu  dərslərin  təşkili   və  tədrisinə də  mütəxəssis   kimi  rəhbərlik  və  nəzarət  etsin.
 
    Fənnin   tədrisi   tam  başa  çatıqdan   sonra  əldə  edilmiş   bilik  və  bacarıqların  nəticələrini yoxlamaq  üçün monitorinqlər  də   keçirilməsi  məqsədəuyğundur. Bu  zaman   əsas  diqqət  praktiki   vərdişlərin   formalaşdırılması nəticələrinə  yönəldilməli, davranış  qaydaları   və  normativləri  praktiki   icrası  yoxlanmalıdır.

 “Mülki  müdafiə” fənni  keçilməyən   3-4,  eləcə  də   7-9-cu  siniflər  üçün  nəzərdə  tutulmuş   sinifdənxaric  məşğələlər  üçün  də  planlaşdırma   hazırlamaq   da   hərbi   rəhbərin  vəzifə   öhdəliyi   ola  bilər. 2-9-cu  siniflərdə   “Mülki müda fiə”  fənni   və    sinifdənxariş  məşğələlərin   düzgün    təşkili  hərbi  rəhbərin   10-11-ci   siniflərdə  tədris   etdiyi   “Çağırışaqədərki   hazırlıq”   fənninin  tədris  keyfiyyətinin  yüksəldilməsi,  eləcə də  zəruri   kompitensiyaların   əldə  edilməsi   üçün  çox  ciddi   zəmin  hazırlaya  bilər.

Unutmayaq   ki,  mülki   müdafiə   ümumxalq  işidir, mülki  müdafiə   ilə  bağlı  bilik   və   bacarıqlar  hamıya    tələblər  səviyyəsində  öyrədilməli, hər  kəs  zəruri  davranış   qaydaları  ilə  bacarıqlara   mükəmməl  yiyələnməlidir:  bunun  əsası  isə    ümumtəhsil   məktəblərindən   başlanır. 
                                                                                                    
                                                       



"Təhsil" jurnalı 
21  fevral 2024-cü il

---

Tarix: 21-02-2024, 21:21

---